Het gebruik van duurzame energie zorgt voor een groeiende energietoevoer die je kwijt moet kunnen op de boerderij. Overtollige energie kun je op allerlei manieren kwijt. Vanuit de PPS Energie & Landbouw hebben we onderzoek gedaan naar deze verschillende mogelijkheden.
Op deze pagina kun je concrete mogelijkheden vinden met bijbehorende kosten en investeringen, de inpasbaarheid in het bedrijf en de hoeveelheid energie die de activiteit maximaal vraagt per uur.
Omschrijving
De elektrificatie van mechanisatie is met name op en rond het erf al mogelijk. De aanschafprijs van elektrische varianten ligt hoger door de kosten van de accu. De gebruikskosten, met name brandstof en onderhoud, liggen lager. Een vaak genoemd nadeel is de benodigde lange laadtijd in vergelijking tot regulier tanken. Bij heftrucks zijn er echter accu-wissel-systemen beschikbaar. Hiermee wordt de inzet in de oogsttijd haalbaar.
Naast de kosten speelt mee dat het gebruik van mechanisatie met verbrandingsmotoren, bijvoorbeeld heftrucks, in gebouwen (ook kapschuren) niet is toegestaan met betrekking tot arbo-regels. De trekkers (prototypes) die zijn aangekondigd betreffen kleinere en lichtere varianten. Met name voor lichtere veldwerkzaamheden kan daarmee een gebruiksduur van ongeveer 8 uur worden gehaald. Voor de zware werkzaamheden is elektrische aandrijving waarschijnlijk nog geen optie. De hoeveelheid accu’s die daarvoor nodig is zorgt voor een sterke en ongewenste toename van het gewicht.
Aanschaf en kosten
Elektrische heftruck
- Vervangingswaarde: €25.000 – €55.000
- Jaarkosten: €42,80 per uur (o.b.v. 100 uur per jaar)
- Accu: 80 V / 600 – 800 Ah
- Jaarlijks verbruik: 750 – 900 kWh
- Opmerkingen: Aantal fabrikanten leveren wisselsystemen voor accu’s.
- Subsidiemogelijkheden: v.t.
Elektrische ATV
- Vervangingswaarde: €15.000 – €17.500
- Jaarkosten: €17,40 per uur (o.b.v. 100 uur per jaar)
- Accu: 5 kWh (72 Volt) Gel-accu
- Jaarlijks verbruik: 240 kWh
- Opmerkingen: Frisan Motors Leffert-90: 60-80 km range
- Subsidiemogelijkheden: MIA / VAMIL
Hybride trekker (prototype)
- Vervangingswaarde: (circa) €270.000
- Jaarkosten: €61,65 per uur (o.b.v. 600 uur per jaar)
- Accu: Niet bepaald
- Jaarlijks verbruik: Niet bepaald
- Opmerkingen: 500 kg eigen gewicht, 5 uur inzet op accu bij lichte werkzaamheden. NL fabrikant. Hybride trekker met elektrische wielmotoren en vari
abele spoorbreedte (van 2,25 tot 3,25 meter) - Subsidiemogelijkheden: MIA / VAMIL
Elektrische trekker (prototype)
- Vervangingswaarde: Niet bepaald
- Jaarkosten: Niet bepaald
- Accu: 400 V (80 kWh)
- Jaarlijks verbruik: 24.000 kWh (schatting op basis van 600 draaiuren per jaar)
- Opmerkingen: Fendt en Rigitrac hebben prototypes: 2021.
- Subsidiemogelijkheden: MIA / VAMIL
Farmdroid FD20
- Vervangingswaarde: Niet bepaald
- Jaarkosten: Niet bepaald
- Accu: 2,4 kWh
- Jaarlijks verbruik: Nihil (zonne-energie en accu aandrijving)
- Opmerkingen: Geschikt voor zaaien en onkruidbestrijding in o.a. bietenteelt
- Subsidiemogelijkheden: MIA / VAMIL
Zasso elektrische onkruidbestrijding
- Vervangingswaarde: Niet bepaald
- Jaarkosten: Niet bepaald
- Accu: Niet bepaald
- Jaarlijks verbruik: Vereist 60 kW aggregaat (nu op aftakas trekker)
- Opmerkingen: Niet bepaald
- Subsidiemogelijkheden: MIA / VAMIL
Omschrijving
Beregening vindt grotendeels plaats door middel van haspelinstallaties met dieselaandrijving. Het omschakelen van diesel naar elektriciteit bespaart grofweg de helft in energiekosten. Elektrisch beregen op grijze stroom zorgt voor een 60% reductie in CO2-emissies ten opzichte van diesel. Bij elektrisch beregenen op eigen opgewekte zonne-energie is de reductie in CO2-emissie 96% ten opzichte van diesel. De overstap van elektrisch naar diesel levert tevens een reductie in stikstofemissies. Het beregenen is afhankelijk van de gewassen in het bouwplan. De behoefte aan beregening in tijd en duur varieert daarom per akkerbouwbedrijf.
Aanschaf en kosten
Haspelinstallatie
- Vervangingswaarde: €35.000
- Jaarkosten: €5.600
Elektrische pompset (klein)
- Vervangingswaarde: €5.500
- Jaarkosten: €699
OF
Elektrische pompset (groot)
- Vervangingswaarde: €7.500
- Jaarkosten: €953
Aluminium buizen
- Vervangingswaarde: €4.500
- Jaarkosten: €594
Het verschil tussen beide opties is de aanvoer van water. Direct uit de sloot of vanuit een bron of verder gelegen waterbron. Voor elektrisch beregenen op ‘grijze’ elektriciteit ligt het voordeel tussen de €12 en €20 per draaiuur. Op eigen zonne-energie ligt het voordeel tussen de €14 en €23 per draaiuur.
Vermogen
Gemiddeld vermogen is 30kWh.
Beregeningsduur ligt gemiddeld tussen 5 en 8 uur.
Toegevoegde waarde
De beregeningsbehoefte valt veelal samen met droog en zonnig weer. Alleen beregenen akkerbouwers bij voorkeur niet midden op de dag. Een deel van het water verdampt sneller en komt daarom niet ten goede aan het gewas. De voordelen zijn een halvering van de energiekosten en lagere mechanisatiekosten. Daarnaast is er een flinke reductie in stikstof- en CO2-uitstoot.
Potentiele ontlasting elektriciteitsnetwerk
Gemiddeld tussen de 3.000 kWh en 9.000 kWh per bedrijf per jaar. In de periode mei tot en met augustus. Of er wordt beregend en hoeveel hangt sterk af van het weer. De potentie wisselt daarom sterk per jaar.
Inpasbaarheid op het bedrijf
Elektrisch beregenen is direct toepasbaar. Aanbevelingen hierbij zijn:
- Het realiseren van een elektriciteitsaansluiting bij niet-huiskavels. Mogelijk zou een specifieke aansluitvorm voor kavels kunnen komen. Hier zijn immers opstallen aanwezig;
- Het ontwikkelen van een verrekeningssysteem voor gebruik van elektriciteit bij ruil of huur;
- Ontwikkeling van een elektriciteitskabel, uit te rollen als kabelhaspel of gekoppeld aan de buizen voor transport van water. Om afstand op kavel tussen aansluiting en installatie te overbruggen;
- Advies van de netbeheerder over de capaciteit van de aansluiting en de ‘extra’ energiebehoefte. Een aansluiting bij een kavel biedt de mogelijkheid voor meer elektrificatie; – Het onderzoeken van andere agrarische bewerkingen welke geëlektrificeerd kunnen worden, waardoor de investering op een aansluiting over meer activiteiten terugverdiend kan worden;
- Het variabel maken van de vaste kosten van de aansluitingen bij kavels zonder opstallen naar benutting. De aansluiting wordt in natte jaren niet gebruikt, terwijl er wel kosten zijn;
- Het uitwerken van één of meerdere tussenoplossingen, zoals bijvoorbeeld een trekker aangedreven generator of accusystemen. Dit om bijvoorbeeld de belemmering van verkaveling/beschikbaarheid aansluiting te ondervangen.
- Stimuleringsmaatregelen voor elektrische beregening. De stimuleringsmaatregelen zouden de overstap naar elektriciteit versus diesel kunnen versnellen. Er zijn bestaande fiscale regelingen waarin de bedrijfsmiddelen kunnen worden opgenomen.
Subsidies of regelingen
In bepaalde gevallen komt het vervangen van een door diesel aangedreven motorpomp of aftakaspomp voor een elektrisch aangedreven waterpomp in aanmerking voor Energieinvesteringsaftrek.
Omschrijving
Het hergebruiken van restwarmte van koelinstallaties of vanuit uien- of aardappelbewaring draagt bij aan vervanging van bijvoorbeeld aardgas voor verwarming van de woning en/of bedrijfsruimtes. De stelregel is dat bij een koelinstallatie die 1.000 kWh elektriciteit verbruikt meer dan 1.000 kWh warmte vrijkomt. Over het algemeen kunnen koelinstallaties op het akkerbouwbedrijf worden ingezet van september/oktober tot het voorjaar. Dit komt overeen met de periode waarin er een warmtevraag is in bijvoorbeeld de woning en mogelijk kantine en/of verwerkingsruimte
Aanschaf en kosten
Prijzen voor restwarmte-benutting variëren afhankelijk van de gebruikte koelinstallaties. Een rekenvoorbeeld voor een grootschalige koelinstallatie laat zien dat de kosten €62.000 zijn voor een 225kW warmteterugwinnings-installatie.
Vermogen
Gebaseerd op voorgaand rekenvoorbeeld wordt er 12.000 kWh per jaar gebruikt om 180.655 m3 aan aardgas te besparen.
Toegevoegde waarde
De kosten voor aardgas vervallen nagenoeg volledig.
Inpasbaarheid op het bedrijf
Indien een koeling aanwezig is op het bedrijf, kan een deel of de volledige warmtebehoefte worden gedekt met restwarmte.
Subsidies of regelingen
Energie-Investeringsaftrek (EIA).
Omschrijving
Het pletten van granen is interessant voor afzet van granen en eiwithoudende zaden, zoals bonen, maïs, erwten en lupine. Het pletten zorgt er voor dat de eiwitten beter opgenomen kunnen worden door bijvoorbeeld melkvee. Koolzaad kan via koude persing op boerderijschaal worden verwerkt. Het persen van koolzaad geeft koolzaadolie en koolzaadkoek als producten. De koolzaadkoek is bruikbaar als veevoer. Het wordt gezien als een alternatief voor soja. De koolzaadolie kan worden gebruikt als bakolie voor consumenten. De koolzaadolie kan tevens dienen als vervanging van diesel. Deze laatste toepassing is echter bij de huidige hoge marktprijzen van koolzaadolie niet interessant.
Aanschaf en kosten
De prijzen voor graanpletters liggen, afhankelijk van de capaciteit per uur, tussen de €2.500 en €7.000. De capaciteit varieert hierbij tussen de 200 kg en 2.000 kg per uur. De capaciteit is mede afhankelijk van het product dat wordt geplet. Een installatie voor verwerking van koolzaad bestaat uit een pers, filtratie en voorraadbunker. De prijzen voor een pers liggen tussen de €2.500 en €3.000. De filtratie en voorraadbunker kosten ongeveer EUR 3.000,-. De totale investering ligt tussen de €5.500 en €6.000,-. Dit betreft een boerderijschaal-installatie voor verwerking van koolzaad geteeld op het eigen bedrijf.
Vermogen
Het vermogen van de graanpletter ligt afhankelijk van de capaciteit tussen de 1 en 7,5 kW. Het vermogen van de pers voor verwerking van koolzaad ligt tussen de 1 en 1,5 kW.
Toegevoegde waarde
De verwerking van koolzaad en granen biedt perspectief op een hogere waarde van het eindproduct. Met name de verwerking tot koolzaadolie voor consumenten leidt tot een aanzienlijk hogere prijs
Potentiele ontlasting elektriciteitsnetwerk
De beperkte vermogens zullen een kleine bijdrage kunnen leveren.
Inpasbaarheid op het bedrijf
De verwerking is goed inpasbaar op het akkerbouwbedrijf. De verwerking vergt een beperkte hoeveelheid aan extra arbeid.
Omschrijving
Door condensdrogen vervalt de noodzaak van het gebruik van kachels voor het drogen van aardappels of (zaai)uien. De daarvoor gebruikte kachels gebruiken veelal propaan, aardgas of diesel als energiebron. Met condensdrogen wordt vochtige lucht door de verdamper gezogen en afgekoeld. Het vocht in de afgezogen lucht condenseert en wordt afgevoerd. De afgekoelde lucht wordt weer opgewarmd (met de vrijgekomen warmte van het koelproces). Hierdoor kan het weer vocht opnemen uit het product. Het condensdrogen zou tot tweemaal zo snel drogen, met betere kwaliteit en met 80% minder energiekosten. Het condensdrogen is onafhankelijk van buitentemperatuur en luchtvochtigheid van de buitenlucht.
Aanschaf en kosten
De investering voor een condensdroger hangt af van de situatie. Op basis van een recente prijsindicatie ligt de prijs rond de €150 per ton. In een standaard situatie worden kachels gebruikt voor het drogen van het product. Deze kosten liggen op €2 tot €3 per ton. Met een condensdroger liggen deze kosten op €0,50 tot €0,70 per ton.
Vermogen
Het vermogen is afhankelijk van de totale installatie. Gemiddeld ergens tussen de 40 en 50 kW vermogen.
Toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde van condensdrogen is dat de droging onafhankelijk is van de buitenlucht en temperatuur. Verder maakt het fossiele brandstoffen (aardgas, propaan of diesel) overbodig. Het kan dus ingezet worden om eigen hernieuwbare energie te benutten in de bedrijfsvoering.
Potentiele ontlasting elektriciteitsnetwerk
De condensdroger vraagt extra energie in de oogstperiode. Voor zaaiuien en pootaardappelen ligt deze van half augustus tot en met september. Voor consumptieaardappelen is dit september tot en met oktober.
Inpasbaarheid op bedrijf
Condensdrogen is direct toepasbaar.
Omschrijving
Het verwerken van consumptieaardappelen op het bedrijf tot chips leidt ertoe dat er een hogere marge behaald kan worden voor de ondernemer. Daarnaast wordt door verwerking op de boerderij veel transport van aardappelen naar een fabriek vermeden. De verwerking tot chips vraagt een grote hoeveelheid aardappelen, namelijk 4.000 kg aardappelen voor 1.000 kg chips. De verwerking van aardappels kan naast chips op verschillende wijze plaatsvinden, bijvoorbeeld alleen wassen en afzakken. Andere opties zijn bijvoorbeeld friet en aardappelpartjes
Aanschaf en kosten
De kosten voor aanschaf van een verwerkingslijn en de jaarlijkse kosten zijn niet bekend. Dit is sterk afhankelijk van de schaalgrootte en het eindproduct.
Vermogen
Het verbruik voor chips-productie vraagt ongeveer 86.000 kWh per jaar.
Toegevoegde waarde
De verwerking van product op het bedrijf maakt het mogelijk een groter deel van de marge op het eindproduct op het primair producerende bedrijf te laten vallen. Het bespaart tevens op transport van het agrarische primaire product.
Potentiele ontlasting elektriciteitsnetwerk
Het vermogen varieert per verwerkingsoptie. De 86.000 kWh van Hoeksche Chips is een aanzienlijke potentiële ontlasting.
Inpasbaarheid op het bedrijf
De verwerking is inpasbaar op het akkerbouwbedrijf. De verwerking zorgt voor een extra bedrijf(stak). De optie zal mogelijk niet alle akkerbouwers aanspreken.
Voor meer achtergrondinformatie, verwijzen we graag door naar ons uitgebreide rapport over het produceren van hernieuwbare energie zonder netverzwaring.